Repository hosted by TU Delft Library

Voorjaar en najaar 2003 heeft het A+O fonds workshops aangeboden aan beleidsmakers (P&O-ers, arbo- en KAM coördinatoren) van diverse gemeenten. In de workshops hebben de deelnemers negatieve - en positieve ervaringen uitgewisseld en kennis opgedaan over het beheersen van werkdruk en werkstress. In dit document wordt aan de hand van het 5 W-model (Willen, Weten, Wegen, Werken en Waken) op de belangrijkste ervaringen ingegaan.

TNO heeft in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het Ministerie van Justitie onderzoek uitgevoerd naar de afhandeling van geweld tegen politieambtenaren. Dit onderzoek bestaat uit twee delen, te weten: een dossierstudie en interviews met sleutelinformanten. In dit rapport wordt verslag gedaan van het interviewgedeelte van het onderzoek. Het doel van dit deelonderzoek is om inzicht te verkrijgen in ten eerste de wijze waarop politieambtenaren die slachtoffer zijn geworden van geweld worden opgevangen door een politiekorps en ten tweede de wijze waarop door hen geleden schade wordt afgehandeld. Om dit doel te kunnen bereiken zijn in vier regionale politiekorpsen diepte-interviews gehouden met in totaal tien politieambtenaren die slachtoffer zijn geworden van een geweldsincident, variërend van belediging en bedreiging tot poging doodslag. Naast de politieambtenaren zijn ook de 'schade-experts' (juridisch medewerkers) van de vier korpsen geïnterviewd. Uit het onderzoek blijkt dat men tevreden is over de directe opvang door het korps. De nazorg door de leidinggevende(n) blijkt in diverse gevallen echter voor verbetering vatbaar.

In het voorjaar van 2003 is het project Functieverbreding gestart als onderdeel van het Programma Personeel & Organisatie van het Hoofdbedrijfschap Afbouw en Organisatie (HAO) dat onder meer is gericht op het verhogen van de instroom en het tegengaan van de uitstroom van medewerkers. Het project wordt door TNO Arbeid uitgevoerd in opdracht van het HAO. In deze tussenrapportage wordt ingegaan op de bevindingen tot dusverre van het project Functieverbreding. Dit project bestaat uit de volgende fasen: Fase 1: Opzetten van het Lerend Netwerk, 3 bijeenkomsten van het lerend netwerk, tussenrapportage. Dit verslag heeft betrekking op genoemde tussenrapportage. Fase 2: Werken met ‘best practices’ en oplossingvoorstellen voor functieverbreding; dit zijn ‘pilots’ met 4 bedrijven; 3 bijeenkomsten van het lerend netwerk, rapportage. De rapportage zal ingaan op een beschrijving van de activiteiten “het werven van het netwerk” (hoofdstuk 2) en “de 1e bijeenkomst van Fase 1 over het inventariseren van voor- en nadelen van functieverbreding” (hoofdstuk 3). Op basis daarvan wordt stilgestaan bij aandachtspunten voor het vervolg van het project (hoofdstuk 4).

In 2003 organiseerde het A+O fonds Gemeenten workshops over de aanpak van RSI. Deze workshops resulteerden in een lijst van veel voorkomende knelpunten maar vooral ook tips hoe deze knelpunten zijn op te lossen. Dit document geeft een overzicht van deze specifieke ‘tips en trucs’, opdat ook de gemeenten die niet bij de workshops aanwezig zijn geweest, hiervan baat kunnen hebben bij hun aanpak van RSI.

Sinds juni 2001 bestaat de website van het Arbokenniscentrum voor Zorg en Welzijn. De website is gemaakt voor en door instellingen, dienstverleners en beleidsmakers in de sectoren Zorg en Welzijn. Centraal staat het verzamelen en uitwisselen van informatie en kennis van arbeidsomstandigheden, ziekteverzuim en reïntegratie. De website biedt bezoekers informatie via de databanken, maar ook de mogelijkheid praktijkproblemen en oplossingen te delen met collega’s op de Arbodiscussieforum. Door een efficiënter en effectiever gebruik van informatie en kennis wil het Arbokenniscentrum bijdragen aan de uitvoering van de dagelijkse werkzaamheden met betrekking tot arbeidsomstandigheden, ziekteverzuim en reïntegratie in de sectoren Zorg en Welzijn. Om te kunnen (blijven) voldoen aan de informatie- en communicatiebehoefte van gebruikers dient inzicht verkregen te worden in de mate en wijze van het gebruik van arbozw. De verkregen inzichten zullen gebruikt worden voor de verdere ontwikkeling van de site.

In juni 2001 ging het Arbokenniscentrum voor Zorg en Welzijn van start. Op de startbijeenkomst van het Arbokenniscentrum (6 juni 2001) is de internetsite www.arbozw.nl gelanceerd. De website is gemaakt voor en door instellingen, dienstverleners en beleidsmakers in de sectoren Zorg en Welzijn. Centraal staat het verzamelen en uitwisselen van informatie en kennis van arbeidsomstandigheden, ziekteverzuim en reïntegratie. De website biedt bezoekers informatie via de databanken, maar ook de mogelijkheid praktijkproblemen en oplossingen te delen met collega’s op het Arbodiscussieforum. Door efficiënter en effectiever gebruik van informatie en kennis wil het Arbokenniscentrum bijdragen aan de uitvoering van de dagelijkse werkzaamheden met betrekking tot arbeidsomstandigheden, ziekteverzuim en reïntegratie. Deze rapportage geeft inzicht in het gebruik van arbozw. De mate en manier waarop de site gebruikt is in de periode juni 2001 tot en met oktober 2003 is geanalyseerd.

Daarom heeft TNO Arbeid - met subsidie van de Nederlandse Stichting voor Psychotechniek - een vragenlijst getiteld ’Samen Werken’ ontwikkeld waarmee risicofactoren voor arbeidsconflicten en samenwerkingsproblemen in kaart kunnen worden gebracht. De vragenlijst is gebaseerd op een model dat ontwikkeld is op basis van wetenschappelijk onderzoek (Nauta, De Vries, Bosch & Van Schie, 2001). De vragenlijst heeft vier modules. De eerste drie modules gaan over samenwerking en conflict met respectievelijk collega?s in het eigen team, met de leidinggevende, en met andere teams. In deze modules staan vragen over de organisatie van het werk, de arbeidsverhoudingen, het soort conflict en de manier waarop met conflicten wordt omgegaan. In de vierde module staan vragen over de ervaren gevolgen van conflicten, zoals werktevredenheid en verzuim. De conclusie van het onderzoek is dat P&Oers en/of leidinggevenden met behulp van de vragenlijst ’Samen Werken’ goed kunnen nagaan of problemen in de samenwerking een belangrijke reden zijn voor verzuim. De lijst kan ook gebruikt worden als P&Oers en/of leidinggevenden conflictsituaties eerder willen onderkennen door zicht te krijgen op structurele oorzaken van conflicten en samenwerkingsproblemen.

De Farbo-regeling is een fiscaal instrument waarmee investeringen in apparaten of voorzieningen, die de arbeidsomstandigheden van werknemers verbeteren, willekeurig kunnen worden afgeschreven, op het moment dat de werkgever of ondernemer daar zelf voor zelf kiest. De Farbo-regeling is van kracht sinds 1 januari 1998 voor de profitsector. Per 1 januari 2001 is een soortgelijke regeling van kracht voor de nonprofitsector. Organisaties in deze sector kunnen gebruik maken van een afdrachtvermindering loonheffing, die is vastgesteld op 3,5% van het investeringsbedrag. Ieder jaar wordt een nieuwe Arbolijst met middelen gepubliceerd, die voor willekeurige afschrijving of afdrachtvermindering in aanmerking komen. Eind 2003 is het functioneren van de Farbo-regeling nader onderzocht door TNO Arbeid. Daarvoor is gebruik gemaakt van de VBTB-methodiek (van Beleidsbegroting tot Beleidsverantwoording). In dit rapport wordt een antwoord op drie onderzoeksvragen gegeven: 1. Is met de regelingen bereikt wat werd beoogd?; 2. Is bij de uitvoering gedaan wat daarvoor was afgesproken?; 3. Heeft het gekost wat gedacht werd dat het zou kosten?

TNO heeft onder de titel 'ICT en Sociaal beleid' onderzoek verricht naar de mogelijkheden van gebruik van informatie- en communicatietechnologie (ICT) in de sociale zekerheid en met name voor het proces van reïntegratie. In dit rapport worden aan de hand van een casestudie naar de Reïntegratie Monitor (Remon) kritieke succesfactoren voor het opzetten, implementeren en evalueren van een (beleids)monitor voor reïntegratie benoemd. De analyse is gestructureerd volgens zeven onderling gerelateerde aandachtspunten van een onderzoeksmodel.

Sinds maart 2002 bestaat het digitale netwerk www.arboco.net dat onderdeel is van het Netwerk Arbocoördinatie. De site biedt verschillende mogelijkheden om arbo-coördinatoren te voorzien van actuele informatie over arbeidsomstandigheden. De redactie van het Netwerk Arbocoördinatie zorgt voor een selectie van relevante en getoetste nieuwsberichten en links. Daarnaast zorgen de leden zelf voor de invoer van interessante, relevante en aanvullende informatie. Het digitale netwerk wil hiermee bijdragen aan de uitvoering van de dagelijkse arbowerkzaamheden en het sneller en gemakkelijker vinden van de antwoorden op vragen. Het Netwerk is voor en door leden, doel is om kennis te delen en van elkaar te leren. Om te kunnen (blijven) voldoen aan de informatie- en communicatiebehoefte van gebruikers dient inzicht verkregen te worden in de mate en wijze van het gebruik van arboco.net. De verkregen inzichten zullen gebruikt worden voor de verdere ontwikkeling van de site.

In deze jaarlijks terugkerende rapportage van de Helpdesk Gezondheid, Werk en Verzekeringen wordt verslag gedaan van de vragen en klachten die in 2002 bij de helpdesk zijn binnengekomen. In 2002 zijn in totaal 7308 telefonische of e-mailcontacten geregistreerd, 187 meer dan in 2001. Vragen kwamen van o.a. werknemers, aspirant-verzekerden, startende ondernemers, werkgevers en andere intermediairen. Deze mensen namen contact op met de Helpdesk met een vraag of een klacht over gezondheid en werk, uitkeringen of verzekeringen. Bijna de helft van alle telefoongesprekken gaat over het onderwerp uitkeringen (verkrijgen van werk, behoud van werk). Twee thema's worden in deze rapportage uitgebreid besproken: 'de WAO-plannen en de mogelijke consequenties van deze plannen voor mensen met een arbeidshandicap' en 'de verzekeringskeuring'. In bijlage 3 is het Protocol Verzekeringskeuringen opgenomen.

Dit rapport beschrijft de resultaten van het project "Arbeidsrelevante paramedische zorg in de reguliere eerste lijn: de stand van zaken". Het project is in december 2002 gestart in opdracht van het College voor Zorgverzekeringen. In het rapport worden de resultaten gepresenteerd van een onderzoek naar de omvang en aard van arbeidsrelevante aandoeningen in de paramedische praktijk en naar de financiering van zorg aan patiënten met een arbeidsrelevante aandoening. Het onderzoek is afgebakend tot patiënten die curatief behandeld worden door fysiotherapeuten, oefentherapeuten Cesar of Mensendieck of logopedisten in de eerste lijn. De resultaten in het rapport zijn met name gebaseerd op vragenlijsten die uitgezet zijn onder fysiotherapeuten, oefentherapeuten en logopedisten. Daarnaast is een beperkt literatuuronderzoek verricht, zijn secundaire analyses van bestaande databestanden uitgevoerd en zijn 13 fysio- en oefentherapeuten geïnterviewd.

In dit onderzoeksrapport wordt de arbeidsmarktsituatie van met name oudere werknemers besproken. Aan de orde komen onder meer ontwikkelingen in de vraag naar en het aanbod van arbeid. Ook wordt gekeken naar het employabilitybeleid van arbeidsorganisaties en de wijze waarop oudere werknemers daarvan gebruik maken.Ten slotte wordt ook aandacht besteed aan het bedrijfsoverstijgend employabilitybeleid. Geconstateerd wordt dat er nog nauwelijks sprake is van een reïnstituationalisering van het beleid van organisaties met betrekking tot oudere werknemers. Op macroniveau is men het wel eens dat de arbeidsparticipatie van oudere werknemers moet worden bevorderd, maar in de praktijk van de bedrijven is dit uitgangspunt nauwelijks terug te vinden. Zonder ingrijpende maatregelen is een groei van de arbeidsparticipatie van oudere werknemers niet aannemelijk. De auteurs pleiten voor nieuwe vormen van samenwerking of afstemming, waarbij levenslooparrangementen met transities tussen de diverse levensdomeinen (arbeid, zorg en opleiding) de participatie van ouderen op de arbeidsmarkt op een meer structurele wijze kunnen bevorderen.

In de Welzijnssector wordt hard gewerkt aan de terugdringing van ziekteverzuim en het verkleinen van de WAO-instroom. Met de invoering van de wet Verbetering Poortwachter is de noodzaak eens te meer onder de aandacht gebracht. De reïntegratiegids dient als hulpmiddel om reïntegratiebeleid te operationaliseren en uit te voeren. Deze reïntegratiegids is een onderdeel van ‘Het ondersteuningspakket Verzuim en Vroege reïntegratie’ wat de sociale partners in opdracht van MO-Groep, ABVAKABO FNV en CNV Publieke zaak, hebben ontwikkeld. In de bijlage zijn twee voorbeelden van reïntegratiegidsen opgenomen, één voor een grote instelling (GGZ Oostbrabant) en één voor een kleine instelling (zorginstelling De Amerpoort). ©www.arbozw.nl

Werkdruk is een vaak voorkomend arbeidsrisico bij gemeenten. In het Arboconvenant Gemeenten hebben de sociale partners met het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid dan ook afspraken gemaakt om werkdruk terug te dringen. Uit de in 2002 uitgevoerde nulmeting arbeidsrisico's blijkt dat in nagenoeg alle gemeentelijke functies elementen aanwezig zijn die tot werkstress kunnen leiden. In het bijzonder vraagt de groep beleidsmedewerkers echter om extra aandacht. Dit werkboek omvat een vooral praktisch overzicht van maatregelen om op verschillende niveaus het probleem aan te vatten. Op het niveau van de organisatie, de leidinggevende en de individuele werknemer. Ook worden tips gegeven om deze maatregelen in een zorgvuldig voorbereid stappenplan handen en voeten te geven.

In het kader het programma Sociaal Medische Begeleiding van ZorgOnderzoek Nederland (ZONMw) is in 1999 het project ‘Leren Samenwerken bij Sociaal-Medische Begeleiding’ gestart. Er zijn onder andere vier op specifieke aandoeningen gerichte nascholingsmodules voor huisartsen en bedrijfsartsen ontwikkeld, over hoe samen te werken bij: 1. Chronische Aandoeningen; 2. Beroepsgebonden Luchtwegaandoeningen; 3. Psychische Klachten (voorheen: Langdurig ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid); 4. Aandoeningen aan het Bewegingsapparaat. TNO Arbeid heeft een productevaluatie uitgevoerd van deze vier nascholingsmodules. Het doel van deze evaluatie is om inzicht te krijgen in de bruikbaarheid van de vier modules voor (regionale) nascholingen voor huisartsen en bedrijfsartsen. Om dit doel te kunnen bereiken, worden de volgende vraagstellingen onderzocht: 1. Wat zijn belangrijke criteria voor de bruikbaarheid van nascholingsmodules? 2. Hoe beoordelen huis- en bedrijfsartsen met ervaring met het opzetten van nascholing, de genoemde modules op hun bruikbaarheid.

De trend om steeds meer secundaire bouwgrondstoffen in te zetten in de burgerlijke- en utiliteitsbouw was voor het bestuur van Arbouw aanleiding om aan deze organisatie te verzoeken een proeftuinproject in het kader van het nieuwe stoffenbeleid van de overheid te initiëren. De Strategienota Omgaan met Stoffen (SOMS) uit 2001 beschrijft dit beleid. Doel van de proeftuin was om met de betrokken partijen in de B&U-bouw afspraken te maken over het verantwoord gebruik van secundaire bouwgrondstoffen. Het accent in deze proeftuin lag op het creëren van draagvlak voor het maken van afspraken over het verantwoord gebruik van bouwgrondstoffen. Hierbij ging het alleen om de arborisico’s in de bouwketen, milieu-aspecten zijn in de proeftuin niet in beschouwing genomen. Het project bestond uit initiële gesprekken met belanghebbenden en een serie van vier workshops. Alle belanghebbende actoren in de bouwketen zijn uitgenodigd om aan de proeftuin deel te nemen. Aan het eind van de proeftuin bleek er na aanvankelijke weerstand meer draagvlak te bestaan voor het model.

De tijd van heldere organisatiestructuren is nog niet zo lang geleden. Taken waren afgebakend, kansen en bedreigingen behoorlijk goed in te schatten. In hoog tempo echter veranderen de samenleving, organisaties, markten en individuele wensen en verwachtingen. Typerende kenmerken zijn complexiteit en de zoektocht naar de balans tussen individualiteit en solidariteit. In dat spanningsveld tussen heden en toekomst gaat vakbond De Unie op ontdekkingsreis met het doel zich verder te verankeren als netwerkorganisatie voor en door professionals. Deze congresnota (ook verschenen als bijlage bij het Unie Magazine van april 2003) is het Unie-kompas voor de komende drie jaar, waarin de koers wordt uitgezet aan de hand van het thema: “Leven en werken in de netwerksamenleving”. BlikOpener is voor De Unie de metafoor voor een andere blik, een andere kijk op de balans tussen werk en privé en een andere blik op De Unie in haar rol als netwerker, als de spin in het (world.wide.)web, de spil van partners in netwerken en partners in business.