Ethische

Abstract

Dit paper presenteert de resultaten van een op interviews en een webenquête gebaseerde studie naar ethische dilemma’s van onderzoekers die actief zijn op het terrein van Kosten-Baten Analyses (KBA’s) in Nederland. Een eerste conclusie is dat ethische gedragscodes slechts beperkt bekend zijn bij onderzoekers op het gebied van KBA’s. Ten tweede blijkt er een ‘conflict of interest’ te bestaan, omdat voorstanders van grote infrastructuurprojecten vaak tevens de klant zijn van een ‘onafhankelijke’ KBA, wat de bruikbaarheid ervan negatief kan beïnvloeden. Daardoor ervaren onderzoekers dilemma’s: hoe om te gaan met de belangen van de klant versus onafhankelijkheid en die van de maatschappij? Ten derde blijkt dat onderzoekers met een universitaire achtergrond de prioriteit meer leggen bij de belangen van de samenleving, en consultants bij die van de klant. Ten vierde blijken veel dilemma’s samen te hangen met de rolvan onderzoekers. Dilemma’s in deze categorie vloeien voort uit de trade-off tussen de kwaliteit van onderzoek en randvoorwaarden (tijd, kosten, doorlooptijd), de vraag wat voor soort onderzoek een universiteit wel of niet zou mogen doen, en uit de publicatiecultuur van universiteiten. Ten vijfde: respondenten denken dat de OEI-leidraad voor KBA’s de kwaliteit van KBAs voor grote nationale projecten heeft vergroot, en het aantal ethische dilemma’s voor onderzoekers heeft beperkt. We geven diverse suggesties die voortvloeien uit onze resultaten. Zo zou er een gedragscode kunnen komen voor opdrachtgevers van onderzoek, zou de KBA ook verplicht kunnen worden voor andere dan grote nationale projecten, en valt te overwegen vaker gebruik te maken van second opinions of begeleidingscommissies.