Wonen voor ouderen met dementie

Abstract

Door een wetswijziging in de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) worden zorginstellingen geconfronteerd met ingrijpende veranderingen voor hun vastgoed. Door de wetswijziging komen mensen pas in aanmerking voor opname in een verpleeghuis als ze een zwaardere zorgindicatie hebben dan voorheen het geval was. Dat betekent onder andere dat het zorgvastgoed geschikt moet worden gemaakt voor ouderen met ernstiger vormen van dementie (Pieter van Foreest, 2013). Omdat mensen met dementie geheugenproblemen hebben, is het voor hen lastiger om te wennen aan hun nieuwe woonsituatie. De fysieke omgeving van de woonvoorzieningen moet voorzien in de juiste prikkelbalans voor een fijne beleving van de leefomgeving (Lawton and Nahemow, 1973). Naast een fijne leefomgeving voor ouderen met dementie is het van belang dat er aandacht is voor de ontwerpkenmerken die het verpleeghuis voor mantelzorgers of personeel tot een aantrekkelijke of prettige verblijfsruimte of werkplek maken. Inzicht in de vormgevingsvoorkeuren van de verschillende gebruikers is hiervoor van belang. Vanuit wetenschappelijk oogpunt blijken er onvoldoende empirische gegevens beschikbaar over hoe het ontwerp en de inrichting van verpleeghuizen bijdraagt aan de mate waarin demente ouderen met een zware zorgindicatie zich thuis voelen in het verpleeghuis (Stroobants and Verhaest, 2012). Ook blijkt uit onderzoek dat behoeften van mantelzorg en personeel onvoldoende worden onderbouwd en geïntegreerd (Huisman et al., 2012). Doorgaans worden demente bewoners niet gehoord omdat men hen daartoe niet bekwaam acht. Toch blijkt een betrouwbaar en valide antwoord mogelijk op vragen over hun voorkeuren (Whitlatch, 2010). Uit onderzoek blijkt dat de kwaliteit van een ruimte slecht in woorden te vangen is (Zeisel, 2006). Uit interviews en site visits blijkt de noodzaak om te komen tot een beeldkwaliteitsplan om inzicht te geven in de fysieke verschijning van de vormgevingsvoorkeuren. Een beeldkwaliteitsplan kan het communicatieprobleem overbruggen. In het algemeen ontbreekt het aan een vragenlijst waarmee de vormgevingsaspecten op een beeldende wijze kunnen worden onderzocht. Daarom is voor het voeden van het beeldkwaliteitsplan gekozen voor een onderzoek met behulp van vignetten. De vignettenmethode leent zich als onderzoeksmethode omdat hiermee vorm- en inrichtingsvariabelen getoetst kunnen worden, de kwaliteit van de ruimte goed weergegeven kan worden en dit bovendien aan ouderen met dementie zélf de mogelijkheid biedt om de voorkeur te geven. Er hebben aan het vignettenonderzoek 100 respondenten meegewerkt. De resultaten van het onderzoek zijn te bekijken via de volgende web-link: http://youtu.be/9hksGnNn6QQ.