De participatie van burgers en andere partijen bij de besluitvorming over projecten in de fysieke leefomgeving staat volop in de spotlights, mede in het licht van de duurzaamheidsopgaven waar Nederland voor staat. Zo benadrukt het Planbureau voor de Leefomgeving dat bij de complexe en noodzakelijke veranderopgaven voor de fysieke leefomgeving de betrokkenheid van burgers essentieel is: ‘zonder de betrokkenheid van burgers gaat het niet’. De Omgevingswet (hierna ook aangeduid als Ow) beoogt participatie bij omgevingsrechtelijke besluitvorming te stimuleren door de vroegtijdige betrokkenheid van het publiek bij de verschillende kerninstrumenten juridisch te verankeren. Tegelijkertijd is getracht ‘juridisering’ van de voorbereiding van besluiten te voorkomen door deze vormvrij te houden. Onder een ‘participatieve aanpak’ verstaat de Omgevingswet: ‘het in een vroegtijdig stadium betrekken van belanghebbenden (burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en andere overheden) bij het proces van de besluitvorming over een project of activiteit’. Dit is niet in de wet zelf omschreven, maar blijkt uit de MvT bij de Omgevingswet. Met deze ruime omschrijving wordt niet alleen gedoeld op inspraak via de zienswijzenprocedure op grond van afdeling 3.4 Algemene wet bestuursrecht (Awb), maar juist ook op de fase voordat de formele besluitvorming aanvangt. Dit gaat dus om participatie in de fase van voorbereiding van bijvoorbeeld een vergunningaanvraag of ontwerp-omgevingsplan. Wij duiden de betrokkenheid in het besluitvormingsproces voorafgaand aan het doorlopen van afdeling 3.4 Awb of de bezwaarfase in deze bijdrage aan met ‘vroegtijdige participatie’. Ook is nieuw onder de Omgevingswet dat de initiatiefnemer van een project verplichtingen ten aanzien van participatie krijgt. Private partijen krijgen daarmee een grotere rol bij de organisatie van participatie. [...]