Onderzoek & Ontwerpen (O&O) is een vak binnen het Nederlandse Technasiumonderwijs waarin leerlingen in teamverband werken aan realistische ontwerpvraagstukken uit de praktijk. Duurzaamheid speelt binnen deze projecten een steeds grotere rol (VO Raad, 2025), maar is voor veel leerlingen een vaag begrip dat zij moeilijk kunnen vertalen naar concrete ontwerpcriteria (Wals, 2018). Een cruciaal moment om duurzaamheid effectief te verankeren in het ontwerpproces is bij het opstellen van het PvE, waarin leerlingen vastleggen aan welke eisen en wensen hun ontwerp moet voldoen. Dit onderzoek richt zich op hoe brugklasleerlingen duurzaamheid interpreteren en hoe gerichte instructies vanuit de docent bijdragen aan hun begrip en de toepassing van duurzaamheid in het PvE.

Dit onderzoek bestaat uit twee fasen. In de eerste fase is met behulp van een schriftelijke vragenlijst onderzocht hoe leerlingen duurzaamheid interpreteren. Daaruit blijkt dat leerlingen vooral de ecologische aspecten (zoals materiaalgebruik en recycling) benadrukken, terwijl de sociale en economische dimensies nauwelijks worden genoemd. Hier is sprake van een concept map die nog in ontwikkeling is. In de tweede fase zijn PvE’s geanalyseerd die door leerlingen zijn opgesteld zonder voorafgaande instructie over duurzaamheid of het PvE-concept. Deze analyse toont aan dat de aandacht voor duurzaamheid beperkt en eenzijdig is, waarin vooral algemene formuleringen en containerbegrippen voorkomen. In het verlengde daarvan volgde een interventiestudie waarin twee klassen instructie kregen over duurzaamheid en het PvE, zij het in wisselende volgorde. De inhoud, spreiding en formulering van duurzaamheidseisen in opeenvolgende PvE-versies zijn geanalyseerd aan de hand van de Sustainable Development Goals (SDG’s) en de drie P’s (People, Planet, Profit).

De resultaten laten zien dat expliciete instructie over duurzaamheid voor het PvE leidt tot een toename in het aantal en de spreiding van duurzaamheidseisen in het PvE die gekoppeld kunnen worden aan de SDG’s. Ook laten de resultaten zien dat leerlingen van nature vooral focussen op de ecologische pijler Planet, maar wanneer er explicieter gevraagd wordt naar de andere twee, geven zij aan ook de sociale (People) en economische (Profit) dimensies belangrijk te vinden. Op basis van twee belangrijke inzichten uit dit onderzoek wordt aanbevolen om duurzaamheid structureler en explicieter in het Technasiumonderwijs te integreren alvorens aan het vormen van het PvE gestart wordt, onder andere via kaders zoals de SDG’s en het 3P-model.

Related dataset 4TU.ResearchData: https://doi.org/10.4121/f4c919cf-1b88-4f3f-b793-60dad3986ec5