In het gebruik en de beleving van de werkomgeving spelen allerlei 'irrationele' psychologische behoeften een grote rol. Het zijn uiteindelijk de menselijke factoren die bepalen of nieuwe kantoorconcepten een succes worden of niet. Wegen de beoogde voordelen van openheid en transparantie - meer interactie en communicatie, beter samenwerken - op tegen het nadeel van minder privacy? Wordt een flexibel kantoor gebruikt zoals het is bedoeld, of gaan werknemers in alle vroegte naar kantoor om een plek te 'claimen'? Accepteren mensen dat hun status niet langer afleesbaar is aan de werkplek? Een beschouwing in twee afleveringen vanuit omgevings-psychologisch perspectief. Dit eerste artikel is toegespitst op privacy en territorium. Het tweede en laatste artikel gaat in op de behoefte aan status en op de vraag hoe vast of variabel dergelijke menselijke behoeften zijn.@en

In this paper we present a framework to study the relationship between culture and office design. Different levels of culture are discussed as well as various ways in which culture can be expressed in the physical work environment. The framework is applied to contemporary changes in organisational culture and office design. Offices of progressive companies seem to be dominated by ‘hip’ and ‘cool’ design, colourful materials, luxurious facilities such as gyms or lounge areas and gimmicks such as jukeboxes and pool tables. In this article we try to find out whether these characteristics are the visible expression of a new workplace culture. Should the ‘office-de-luxe’ be interpreted as a hype or are the inhabiting organisations the forerunners of news ways of working? To answer these questions we take a look at the what-is-called dot-com industry. By studying three cases in the web-design industry we try to achieve two goals: 1) a better understanding of the relation between office design and culture, and 2) exploring new workplace demands and desires. Confronting theory with practice, we observe similarities and contradictions between corporate architecture, identity and culture.@en

In het gebruik en de beleving van de werkomgeving spelen allerlei 'irrationele' psychologische behoeften een grote rol. Menselijke factoren bepalen uiteindelijk of nieuwe kantoorconcepten een succes worden of niet. De auteurs beschouwen deze materie vanuit omgevingspsychologisch perspectief. In het eerste deel stonden vooral privacy en territorium centraal. In het tweede en laatste deel aandacht voor de rol van status. Daarnaast wordt ingegaan op de (on)veranderlijkheid van menselijke behoeften.@en

Een Programma van Eisen (PvE) geeft de eisen en ambities weer van een opdrachtgever. Daarmee is het PvE een cruciaal communicatiemiddel tussen opdrachtgever en architect. Goede communicatie vereist dat de boodschap van de zender helder overkomt op de ontvanger. In de praktijk blijken PvE’s vaak te uitgebreid, lastig leesbaar, en niet altijd even consistent. Dit artikel laat zien wat architecten van PvE’s vinden, hoe ze PvE’s gebruiken en op welke wijze PvE’s kunnen worden verbeterd.@en

Purpose – This paper aims to provide a better understanding of how architects perceive and use briefing documents. It discusses what type of briefing information architects find relevant for their design process, and how and when briefing information should be presented. It also gives recommendations for clients and consultants that produce the brief. Design/methodology/approach – The article is based on a review of briefing literature, six exploratory interviews with two clients, two architects and two consultants, 18 in‐depth interviews with Dutch architects, and a workshop with Dutch experts on briefing. Findings – A brief (or “program of requirements”) is a crucial means of communication in the interaction between clients and architects. A good brief explains what the client needs, desires and expects from a project. This is all crucial information for the design process. In the interviews, however, many architects indicated that, in daily practice, briefing documents are not as useful as they should be. In their opinion, briefs are often too long, containing overly‐detailed specifications, that are not always clear, consistent or complete. Practical implications – In addition to the analysis of architects' complaints, six recommendations are given with respect to the briefing process, the contents and structure of the brief, and the status of the brief. Originality/value – Most publications on briefing focus on the client and brief writing at the start of a project. The present paper discusses the opinions and experiences of the architect and the use of the brief in the design process.@en

Juriaan van Meel and Theo van der Voordt describe the interaction between workplace concepts and the functioning of organisations and individual employees. Although scientific evaluations are scarce, it may be concluded that innovative concepts fit better with new ways of working. Teleworking and the provision of different workspaces for different activities support the need for both communication and concentration. Non-territorial use of workspace may lead to a more efficient use of space. Most users of innovative environments like their trendy environment and don't want to return to a traditional office building. However, psychological needs such as privacy and territoriality must not be underestimated.@en

Als argument tégen kantoorinnovatie wordt vaak aangevoerd, dat het opgeven van de eigen werkplek indruist tegen universele menselijke behoeften, zoals de behoefte aan privacy, territoriumdrift en status. De vraag rijst, in hoeverre deze nadelen door de gebruikers inderdaad als bezwaarlijk worden ervaren en hoe zwaar deze aspecten en andere psychologische mechanismen meewegen in het totaaloordeel. Aan de hand van literatuurstudie en evaluaties van het gebruik en de beleving van innovatieve projecten wordt in dit rapport verkend hoe en in welke mate psychologische aspecten bijdragen aan het succes en risico’s van flexwerkplekken. De studie laat zien dat de overgang van een cellenkantoor met vaste werkplekken naar een combikantoor met wisselwerkplekken inderdaad conflicteert met een aantal menselijke behoeften. Het delen van werkplekken staat op gespannen voet met de behoefte aan een eigen territorium. Iedereen dezelfde werkplek geeft minder mogelijkheden tot expressie van status. Clean desk maakt personalisatie lastig tot onmogelijk. Een open opstelling van werkplekken, zonder wanden of met veel glas, gaat gepaard met een gemis aan privacy. Daar staan echter ook voordelen tegenover. Een meer transparante omgeving vergemakkelijkt de communicatie. Wisselwerken biedt kansen om nieuwe collega's te leren kennen en nieuwe kennis en ervaring op te doen. Het verlies aan status door het wegvallen van een onderscheid in grote, luxe werkplekken versus eenvoudige standaard werkplekken wordt verzacht door hoogwaardige faciliteiten en een aantrekkelijk vormgegeven en comfortabel ingerichte werkomgeving. Frisse kleuren, moderne materialen, fraai meubilair en sfeervol ingerichte ontmoetingsplekken dragen bij aan plezierig werken. Per saldo is de tevredenheid bij de overgang van een bestaand kantoor naar een flexibel kantoor in veel projecten toegenomen. In veel projecten wil de meerderheid niet terug naar de oude situatie. Veel gebruikers hebben er ook begrip voor dat de organisatie op zoek gaat naar mogelijkheden om werkplekken en andere faciliteiten efficiënter te gebruiken. Er zijn echter ook projecten waar een forse minderheid en in enkele gevallen de meerderheid dermate negatief oordeelt over het concept, dat men liever zou terugkeren naar de oude situatie. Vaak heeft dat te maken met een onhandige verhouding tussen het aantal medewerkers en het aantal flexplekken, slecht functionerende ICT, onvoldoende invloed op het implementatieproces, of het feit dat het management voor zichzelf wél een vaste werkplek claimt. Juist in dát soort situaties gaan de psychologische nadelen van wisselwerken in het totaal oordeel zwaar zwegen.@en

In dit paper wordt ingegaan op drie vragen die in het debat over de effecten van kantoorinnovatie (‘nieuwe werkomgevingen’) steeds weer naar voren komen: - Werkt het beter? - Werkt het prettiger? - Is het goedkoper?@en

Medio jaren negentig verschenen in dit handboek drie introducerende bijdragen over kantoorinnovatie. Inmiddels is flink wat ervaring opgedaan met nieuwe, flexibele inrichtingsconcepten. Het is nu interessant om te kijken of kantoorinnovatie de hoge verwachtingen heeft waargemaakt. Werkt het beter? Werkt het prettiger? Is het goedkoper? Met deze drie vragen als vertrekpunt wordt in dit artikel een overzicht geschetst van de effecten van kantoorinnovatie. De auteurs baseren zich, naast literatuur, met name op zelf verrichtte evaluatieonderzoeken naar innovatieve kantooromgevingen bij overheid en bedrijfsleven. Na het trekken van de conclusies vertalen zij de bevindingen naar aanbevelingen en tips voor managers in de huisvestingspraktijk. Ter illustratie zijn kaders opgenomen met ervaringen in het Dynamischkantoor Haarlem, een grootschalig kantoorinnovatieproject van de Rijksgebouwendienst, waarvan gedurende enkele jaren diverse studies zijn gemaakt.@en